BAĞIMLILIK VE SORUNLARIYLA BAŞA ÇIKABİLMEK: AİLELER İÇİN BİLGİ NOTU
Bağımlılık nasıl gelişir? Herkes bağımlı olabilir. Bağımlılık bir beyin hastalığıdır. Kişi istemese bile beyin maddeyi ister. Bağımlılığın gelişimi de kullanılan maddenin cinsine, saflık oranına, kullanma süresine ve kullanan kişinin kişilik özelliklerine göre değişir. Bu nedenle bağımlılığın ne zaman gelişeceği belli olmaz! Unutmayın! Bağımlılık bir hastalıktır.
Bağımlılığın seyri
Bağımlılık, tansiyon hastalığı gibidir. Tamamen iyileşmez, ancak düzelir. Eğer yakınınız madde kullanmazsa yaşamı normale döner. Bağımlı kişi madde kullanmayı bıraktıktan bir süre sonra tekrar madde kullanmaya başlarsa çok kısa zamanda eski kullandığı miktarlara ulaşır. Bu nedenle sabırlı olmak gerekiyor. Hayal kırıklıklarına uğrayıp yarı yolda durmak yok. Bu uzun sürecek bir mücadele...
İyileşmenin dönemleri
Bağımlılık sürecinde iyileşme uzun bir dönemi kapsamaktadır. Her dönemin kendine ait özellikleri vardır ve bunlar kişiden kişiye değişiklik göstermektedir.
Yoksunluk dönemi (arınma) (0-1 ay arası): Fiziksel ve ruhsal sıkıntılar
Erken iyileşme dönemi (balayı) (1-3 ay arası): Madde isteği yoktur veya azdır, kişi iyileştiğini zanneder, yorgunluk, halsizlik, depresyon gözlenebilir
Uzamışiyileşme dönemi (duvar) (3-6 ay): Keyifsizlik, ne yapacağını bilememe, boşluk hissi
Yeniden yapılanma dönemi (inşaat) (6 ay ve sonrası): Yeni bir yaşam tarzı oluşturma, yeni arkadaşlar edinme, yeni keyifler bulma
İyileşmek zaman ister. Bu sebeple amaç bir anda alkol veya uyuşturucuyu unutması, sizin istediğiniz hayatı yaşamaya başlaması değil, dikkatli ve küçük adımlarla gitmektir. Unutmayın! Hızlı veya büyük adımlarla gitmek yorucu ve tehlikeli olabilir ama küçük adımlarla gidilirse iyileşmek hedefine ulaşmanın daha kolay olacaktır.
Ne yapmak gerekir?
Bağımlılık tedavisinde yakınınızın hep kötü yanlarına odaklanmak yerine iyi yanlarını da fark edin ve ödüllendirin. Ödüllendirmek tedavi motivasyonunu arttırır. Bağımlılık oyunlarından birisi gizliliktir. Çevreden saklamak sık yapılan bir davranıştır. Bir süre sonra bundan vazgeçilmelidir. Gizlendikçe kişi, bağımlılık oyununu sürdürür. Yakınlar genelde utançları nedeniyle bu durumu saklarlar. Saklandıkça, o utanç duymaktan kurtulur. Hâlbuki onun utanması veya biraz zora girmesi gerekmektedir.
İyi bir iletişim kurmak için;
Ben dilini kullanın. Kendi duygu ve düşüncelerinizi ifade edin. Örneğin; "sen beni kızdırdın." yerine "Ben sana kızgınım." diyebilirsiniz.
Konuşurken onu yargılamayın,korkutmayın ve suçlamayın.
Konuşurken onu dinleyin. Kendinizi onun yerine koymaya çalışın.
Her ne olursa olsun, her zaman onun yanında olacağınızı belirtin.
Yakınlarınıza vereceğiniz mesajlara dikkat edin. Tek tek verilecek mesajlar daha iyi anlaşılır. Örneğin evden çıkarken; "oraya git, buraya git, şunu bunu yap, alkol içme, eve erken gel." demek yerine sadece "bugün alkol içmeni istemiyorum." demek gibi... Verilen mesajların somut olmasına dikkat edin. Somut olmayan mesajlar vermek (alkolü iç ama çok içme, kendine niye zarar veriyorsun ki, arkadaşınla görüşürsen içersin! Vb.)
Tartışmak üretken değildir, sorunu çözmez, yarar getirmez. Tartışmak sorunların daha da büyümesine sebep olacaktır. Sağlıklı bir iletişim için tartışırken aşağıdaki yöntemleri kullanın.
Sakin olduğunuz zaman onunla konuşun.
Hazır olduğunuz zaman onunla konuşun.
Bilginiz olmayan konularda fikir ileri sürmeyin.
Ayık değilken konuşmayın.
Tartışma yaşanırsa; konuşmanın konusunu değiştirin veya kendi fikrinizi tekrar tekrar, nötr bir ses tonuyla ve fazla açıklama getirmeden söyleyin.
Onu ve yaptıklarını anlamak zorundayız. O kendi doğrularını yapıyor ve yaşıyor. Onun doğruları bizim doğrularımızdan farklı olabilir. Bazı davranışlarını, bilerek yapmadığını da kabullenmemiz gerekiyor.
Onun farklı olduğunu kabullenmek gerekir. Çevrenizdeki diğer insanlardan davranışları farklı olabilir. Diğerlerinin gösterdiği tepkilerden farklı tepkiler gösterebilir. Onun, zaten farklı bir kişi olduğu için madde kullanmaya başladığını unutmayın. Diğer insanlardan beklediklerinizi ondan beklemeyin. Onun farklı olduğunun bilincine varın. Onun farklı olduğunu kabullenmek ve beklentilerinizi düşürmek, ona karşı olan tahammülünüzü artıracaktır. Çatışmalarınız azalacaktır.
Aile içerisinde bazı kurallar belirleyin. Kurallar aile üyeleri arasındaki sınırların belirlenmesini sağlar. Sınırların iyi belirlendiği durumlarda herkes daha rahat olur, birbirlerinin hayatlarına girmezler. Sınırları belirlemek bağımlılığın tedavisinde önemli ve çok gerekli olan bir adımdır. Çünkü bağımlılar genelde sınırları delmeyi ve kurallara uymamayı çok severler. Kendi sınırlarınızı ve onun sınırlarını iyi çizmeniz gerekir.
Koyduğunuz sınırların net olmasına özen göstermelisiniz. Örneğin bir eşin, alkolü kullandığı için eşinden ayrılacağını söylediğinde, ne kadar kullandığı ve ne zaman ayrılacağını da bildirmesi gerekir.
Ona seçenekler sunmak ve bu seçeneklerden birisini seçmesini sağlamak, onunla bir tartışmayı da önler.